Prins Willem V zakhorloge

Een zilveren zakhorloge, “pair-case”, London 1787 no 2037

De kast in zilver, type “pair-case”, binnen- en buitenkast gemerkt; LONDON 1787-88 no. 2037 en het sterling gehaltemerk.

De wijzerplaat in wit email, het centrum met in polichroom-email geschilderde portretten van stadhouder prins Willem V van Oranje-Nassau en zijn gemalin prinses Sophia Wilhelmina Frederica van Pruisen. Hieromheen de tekst: P.W.D.5. van Oranje. Sophia Wilhelmina Frederica. Op het achterplatine de tekst; Vivat Willem den 5, Prins van Oranje en Nassau.

Diam.: 7 cm
Engeland. Londen 1787-88


De aanhouding bij de Goejanverwellesluis, 1787

Dit horloge is vervaardigd in 1787, een bijzonder jaar in de vanderlandse geschiedenis. 1787 is niet alleen het jaar waarin Stadhouder Willem V (1748-1806) en Wilhelmina van Pruisen (1751-1820) twintig jaar ervoor in Berlijn in het huwelijk traden, maar markeert ook het begin van het einde voor het stadhouderlijk regime en de Republiek. Het was het jaar waarin prinses Sophia Wilhelmina Frederica van Pruisen het lot van de Republiek in eigen handen nam.

De spanning tussen patriotten en prinsgezinden was groter dan ooit, met gevolg dat er in de Republiek der Verenigde Nederlanden een burgeroorlog dreigde.
Stadhouder Willem V ondernam maar weinig om de spanningen in de rebbelerende steden te controleren. Het was uiteindelijk zijn gemalin Wilhelmina die in de ochtend van 28 juni 1787 het heft in eigen handen nam en met een klein gevolg naar ‘s-Gravenhage vertrok om orde op zaken te stellen. De patriotten ontdekten de geheime tocht en intenties van de prinses en hielden haar vlak bij de Goejanverwellesluis, nabij Gouda aan.
De aanhouding was het directe gevolg voor de inval van Pruisen, want toen Frederik Willem II, koning van Pruisen hoorde over de aanhouding van zijn zus, schoot hij haar te hulp en eiste genoegdoening van het gewest Holland. De Staten weigerden toe te geven aan de eis. Op 13 September trokken Pruisische troepen naar de Republiek om de rust in de steden van de Republiek te herstellen en de patriotten uit te schakelen. Op 20 september van hetzelfde jaar keerde het stadhouderlijk paar terug naar ’s-Gravenhage en was het Stadhouderlijk gezag voorlopig weer hersteld.

Afbeeldingen: fragment van portretten van Prins Willem V en Wilhelmina van Pruisen door Johann Friedrich August Tischbein, geschilderd in 1789. In de collectie van het Rijksmuseum